Członek Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej sierż. szt. SG Konrad Pawłoś, funkcjonariusz Komendy Głównej Straży Granicznej w Warszawie, był jedną z osób, które w dniach 17-19 września porządkowały cmentarze legionowe na Wołyniu.
Sierż. szt. SG Konrad Pawłoś porządkował cmentarze legionowe na Wołyniu wraz z funkcjonariuszami Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie i przyjaciółmi.
Podczas trzydniowego pobytu w Obwodzie Wołyńskim na Ukrainie udało się uporządkować ponad 140 grobów na cmentarzu w Przebrażu, dawnej polskiej miejscowości obecnie noszącą nazwę Hajowe (Gajowe), gdzie pochowani są legioniści pułków sformowanych w Rozprzy. Ponadto zostały odwiedzone również inne polskie cmentarze m.in.: Polski Lasek koło Kostiuchnówki, gdzie znajduje się cmentarz powstały w czasie działań wojennych jesienią 1915 r. Znajdował się w miejscu stacjonowania Legionów Polskich i był miejscem pochówku poległych legionistów w działaniach liniowych. W późniejszych latach pochowani zostali tutaj również żołnierze walczący w wojnie polsko bolszewickiej. Cmentarz w Wołczecku który jest jednym z największych i najbardziej znanych cmentarzy legionowych, położony na południowo-zachodnim skraju wsi Wołczeck na charakterystycznym niewielkim wzgórzu porośniętym wiekowymi sosnami. Oprócz legionistów chowani na nim byli żołnierze wszystkich walczących armii. Jednym z pierwszych pochówków był pogrzeb oficerów poległych 5 listopada 1915 r. podczas szturmu Polskiej Góry. Na wołczeckim cmentarzu chowano przeważnie rannych zmarłych w szpitalach polowych oraz żołnierzy poległych w walkach pozycyjnych. Podczas ofensywy Brusiłowa w lipcu 1916 r. cmentarz w Wołczecku został uszkodzony przez rosyjską artylerię.
Warto nadmienić iż pamięć o polskich żołnierzach biorących udział w walkach na Wołyniu przeciwko Rosji bolszewickiej podtrzymują polscy harcerze z Centrum Dialogu Kostiuchnówka Chorągwi Łódzkiej ZHP. Od 1998 r. sprawują opiekę nad miejscami pamięci związanymi z wojną Polski z sowiecką Rosją w latach 1919–1920. Harcerska Służba Pamięci ratuje, odnawia lub porządkuje polskie cmentarze i kwatery wojenne, pojedyncze pochówki na innych cmentarzach (wojennych i cywilnych), jak również pojedyncze mogiły indywidualne i zbiorowe, na które można natrafić w wielu miejscach na Wołyniu i Rówieńszczyźnie. Osobą która towarzyszyła uczestnikom wyjazdu podczas trzydniowego pobytu w Kostiuchnówce był harcmistrz Jarosław Górecki który wywodzi się z Hufca ZHP Zgierz im. Wojska Polskiego, sprawujący funkcję dyrektora Centrum Dialogu w Kostiuchnówce.
K. P.
