W dniach 27 – 28 października 2025 r., z udziałem ppor. rez. Stanisława Wojciecha Wykowskiego, na terenie 22 Wojskowego Ośrodka Kartograficznego w Ostrowi Mazowieckiej, odbyła się Konferencja naukowa pt. „Ziemia Ostrowska wobec dwóch totalitaryzmów”, zorganizowana przez Muzeum Dom Rodziny Pileckich.
Ppor. rez. Stanisław Wojciech Wykowski – Wiceprezes Koła Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie, reprezentujący Prezesa ZG ZOR RP płk. rez. Alfreda Kabatę, wygłosił referat pt. „Oficer i patriota – por. Jan Wacław Wykowski, absolwent Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej”.
Uczestników Konferencji powitał gospodarz miejsca płk Robert Grodziński - Dowódca 22 Wojskowego Ośrodka Kartograficznego. Następnie głos zabrał Jerzy Bauer - Starosta Ostrowski. Konferencję otworzyła Karolina Kolbuszewska - Dyrektor Muzeum Domu Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej.
Podczas Konferencji swoje referaty zaprezentowali między innymi dr Bartłomiej Bydoń – Kustosz Muzeum Katyńskiego w Warszawie, mjr Marcin Sochoń - Wiceprezes Stowarzyszenia „WIZNA 1939” oraz podinsp. w st. spocz. dr Zbigniew Bartosiak – Pełnomocnik Rektora Akademii Nauk Stosowanych Gospodarki Krajowej w Kutnie ds. Współpracy Instytucjonalnej oraz Członek ZG Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 r.
W swoim wystąpieniu ppor. rez. Stanisław W. Wykowski, na przykładzie por. Jana Wacława Wykowskiego przedstawił losy wielu oficerów II RP – absolwentów Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, którzy w 1939 r., stanęli w obliczu dwóch totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego. Wielu oficerów, którym udało się przeżyć wojnę i powrócić do kraju, było represjonowanych ze względu na swoją przedwojenną przeszłość przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa. Jan W. Wykowski po ukończeniu w 1928 r., Gimnazjum Męskiego im. Króla Władysława IV w Warszawie, wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. W 1931 r. ukończył Szkołę i został mianowany na pierwszy stopień oficerski podporucznika WP i otrzymał przydział do 32 Pułku Piechoty w Modlinie. Podczas swojej służby pełnił funkcje dowódcy plutonu, oficera oświatowego oraz adiutanta dowódcy 32 PP. Od 1938 r. pełnił funkcję dowódcy 1 kompanii km. 29 sierpnia 1939 r. w obliczu zbilżającej się wojny 32 PP opuścił Modlin udając się w kierunku granicy z Prusami Wschodnimi. W dniach 1 - 3 września miała miejsce bitwa pod Mławą, w której 32 PP poniósł duże straty. W czasie walk rany został także por. Jan W. Wykowski. Po bitwie pułk wycofał się do Modlina gdzie brał udział w obronie Twierdzy do jej kapitulacji 29 września 1939 r. Za udział w walkach w obronie Twierdzy por. Jan W. Wykowski otrzymał Krzyż Walecznych. Po zakończeniu walk oficerowie 32 PP zostali wysłani do obozów jenieckich.
W czasie wojny por. Jan W. Wykowski przebywał kolejno w oflagach Colditz IVC, Prenzalu IIA, Neunbrandenburg IIE, Gross – Born IID oraz Sandbostel XA. W kwietniu 1945 r. został wyzwolony przez wojska brytyjskie i ze względu na ciężki stan zdrowia został skierowany na leczenie.
W 1946 r. powrócił do kraju. Jako byłemu oficerowi sanacyjnemu odmówiono mu powrotu do wojska i skierowano na ziemie odzyskane do Wrocławia. Tam udało mu się podjąć pracę we Wrocławskich Zakładach Włókien Sztucznych. Przez cały czas był stale nękany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego oraz dwukrotnie aresztowany przebywał w areszcie UBP przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu. Po wyjściu z więzienia na krótko podjął pracę w Dolnośląskich Zakładach Maszyn Elektrycznych, z której został zwolniony we wrześniu 1955 r. Zniszczony pobytem w więzieniu zmarł 25 października 1955 r. i został pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.
Historia por. Jana Wacława Wykowskiego jest jednym z wielu przykładów absolwentów Szkoły Podchorążych Piechoty, którzy pozostali do końca wiernymi przekazanym w Szkole Podchorążych wartościom i tradycjom służby niepodległej Polsce.
Tekst: Stanisław Wojciech Wykowski
Zdjęcia: Zbigniew Bartosiak
