14 czerwca 2025 r., w Palmirach, z udziałem przedstawicieli Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, odbyły się uroczystości upamiętniające 85. rocznicę rozstrzelania Macieja Rataja – Marszałka Sejmu II Rzeczypospolitej Polskiej – oraz innych ofiar masowych egzekucji dokonanych przez niemieckich okupantów podczas II wojny światowej.
Cmentarz-Mauzoleum w Palmirach, miejsce symboliczne dla historii Ojczyzny, zgromadziło licznych uczestników: delegacje, przedstawicieli władz państwowych, samorządowych, organizacji społecznych, kombatanckich, politycznych i mieszkańców.
W gronie oddających hołd ofiarom niemieckiego mordu byli przedstawiciele Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej w składzie: płk w st. spocz. Henryk Łazarski – przewodniczący delegacji, ppor. rez. Stanisław Wykowski, szer. Piotr Korycki i Wiesława Karczmarczyk. Obecny był również członek honorowy ZOR RP Michał Krzysztof Wykowski - Prezes Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku. Związek, współpracuje od lat z organizatorami obchodów.
Wśród pocztów sztandarowych obecne były: Zarządu Powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego, Szkoły Podstawowej w Małocicach im. Macieja Rataja, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kaliszkach im. Grupy Kampinos AK, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kazuniu Nowym im. 2 Brygady Saperów oraz Stowarzyszenia Marynarzy Rezerwistów 12 Wolińskiego Dywizjonu Trałowców w Świnoujściu.
Obecni byli także: minister Bożena Żelazowska, starostowie nowodworscy Magdalena Biernacka i Andrzej Pacocha, wójt Gminy Czosnów Anna Maliszewska, przewodnicząca Rady Gminy Czosnów Katarzyna Kwaśniewska, były wójt Antoni Kręźlewicz, dowódca 2 Mazowieckiego Pułku Saperów płk Mariusz Łuszczyński, przedstawiciele władz Zakroczymia, Nowego Dworu Mazowieckiego i innych gmin, dyrektorzy szkół oraz reprezentanci wielu stowarzyszeń i instytucji.
Ceremonia rozpoczęła się powitaniem zgromadzonych, po którym kapłan – ks. prałat płk w st. spocz. Tadeusz Bazylewicz, rektor Cmentarza-Mauzoleum w Palmirach – odmówił modlitwę w intencji zamordowanych. Następnie głos zabrali przedstawiciele władz i organizacji, w tym minister Bożena Żelazowska, która podkreśliła: – Pamięć o ofiarach Palmir trwa. Obowiązkiem nas wszystkich jest dbać o to, by była żywa i stanowiła fundament naszych działań na rzecz pokoju, sprawiedliwości i szacunku dla godności każdego człowieka.
Kulminacyjnym punktem uroczystości było złożenie wieńców, wiązanek kwiatów oraz zapalenie zniczy przy grobie Macieja Rataja. Delegacja Związku Oficerów Rezerwy RP, jak co roku, złożyła symboliczny hołd, składając wieniec w imieniu rezerwistów i oficerów Wojska Polskiego. Uroczystość zakończyła się wspólnym posiłkiem przygotowanym przez organizatorów i społeczność lokalną.
XXX
Palmiry, wieś położona na północ od Warszawy, na zawsze zapisały się w historii jako miejsce masowych egzekucji przeprowadzanych przez niemieckie oddziały policyjne i SS w latach 1939–1941. Przed wybuchem wojny w okolicy znajdował się skład amunicji, zwany prochownią. We wrześniu 1939 r. zaopatrywał on obrońców stolicy.
W czasie okupacji Niemcy zniszczyli infrastrukturę i przygotowali teren do zbrodniczych działań. Doły śmierci o długości 30 metrów i głębokości 2,5–3 metrów kopali członkowie Hitlerjugend i oddziału Baudienst ze wsi Łomna.
Pierwsze egzekucje odbyły się 7 i 8 grudnia 1939 r. Niemcy rozstrzelali wówczas 80 i 70 osób. 14 grudnia zamordowano 46 kolejnych ofiar. W czerwcu 1940 r. zbrodnie przybrały masową skalę – 20 i 21-VI-1940 r. zamordowano 358 osób, w tym Macieja Rataja, Janusza Kusocińskiego, Mieczysława Niedziałkowskiego i Jana Pohoskiego. Był to element Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej wymierzonej w polską elitę intelektualną. Egzekucje trwały do lipca 1941 r. – rozstrzelano wtedy 47 osób, co uznaje się za ostatni akt masowych mordów w tym miejscu.
Po wojnie rozpoczęto ekshumacje, podczas których odnaleziono 1720 ciał, z czego około 400 udało się zidentyfikować. W 1948 r. utworzono cmentarz-mauzoleum, na którym spoczywa 2115 osób. W 1973 r. powstało Muzeum Walk i Męczeństwa w Palmirach, które od 2010 r. funkcjonuje jako Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry.
P.K.
