27 lipca 2025 r., delegacja Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, na zaproszenie Starosty Powiatu Nowodworskiego i Prezesa Fundacji Fort III Pomiechówek, uczestniczyła w uroczystości upamiętniającej ofiary ostatniej i największej egzekucji dokonanej 81 lat temu w więzieniu karno - śledczym Gestapo w Forcie III w Pomiechówku.
Delegację ZOR RP stanowili: płk rez. Alfred Kabata – Prezes ZG, ppłk w st. spocz. Jerzy Białoskórski – Sekretarz ZG, ppor. rez. Stanisław Wykowski – Wiceprezes Koła ZOR RP w Warszawie, Henryk Ruszczyk – Wiceprezes Okręgu Mazowieckiego i członek ZG, Wiesława Karczmarczyk – Sekretarz Głównej Komisji Rewizyjnej, Michał Krzysztof Wykowski – Członek Honorowy ZOR RP i Prezes Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku, szer. Piotr Korycki – członek Koła ZOR RP w Nowym Dworze Mazowieckim.
Uroczystości odbyły się w 81. rocznicę największej masowej egzekucji więźnióww Forcie III w Pomiechówku i likwidacji funkcjonującego tutaj od 1941 r. więzienia karno – śledczego Gestapo.
Organizatorami uroczystości byli: Fundacja Fort III Pomiechówek, oraz Starosta Nowodworski, przy współdziałaniu 9 Brygady Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych i Jeep Willys Club Polska.
Uroczystości rozpoczęła polowa msza św., koncelebrowana przez ojca Dariusza Miastowskiego z Klasztoru Ojców Kapucynów w Zakroczymiu i ks. ppłk. Marcina Czeropskiego – Proboszcza Garnizonu Legionowo, przy współudziale ks. mitrata Andrzeja Bołbota – proboszcza Parafii Prawosławnej św. Aleksandry w Stanisławowie (Gmina Pomiechówek).
Po zakończeniu mszy św. dalsze uroczystości odbywały się według ceremoniału wojskowego. Wojskową asystę honorową wystawiła 9 Brygady Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.
Po odśpiewaniu hymnu państwowego, przybyłych gości powitał prowadzący uroczystość dr Piotr Oleńczak – członek Rady Fundacji Fort III Pomiechówek.
W tej części, odczytano listy okolicznościowe skierowane do uczestników uroczystości przez Wiceprezesa Rady Ministrów – Ministra Obrony Narodowej - Władysława Kosiniaka – Kamysza, Anitę Czerwińską – Poseł na Sejm RP, Tobiasza Bocheńskiego – Posła do Parlamentu Europejskiego, Marszałka Województwa Mazowieckiego - Adama Struzika. Głos zabrali: Patryk Fajdek – II Wicewojewoda Mazowiecki, Magdalena Biernacka - Starosta Nowodworski, Andrzej Pacocha – Wicestarosta Nowodworski, Dorota Grzechocińska – w imieniu rodzin pomordowanych - członek Rady Fundacji Fort III Pomiechówek.
W uroczystości uczestniczyli m. in.: Radosław Kasiak – Burmistrz Nasielska Sławomir Zalewski – wójt Nowego Miasta, Magdalena Radzikowska – Sekretarz Urzędu Gminy w Pomiechówku, Łukasz Kudlicki – radny Rady Powiatu Warszawskiego Zachodniego, Paweł Musiał – radny Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim, płk Mariusz Łuszczyński – dowódca 2 Mazowieckiego pułku saperów i jednocześnie dowódca Garnizonu Nowy Dwór Mazowiecki, ppłk Dariusz Grzyb – dowódca 64 batalionu lekkiej piechoty w Pomiechówku.
Po odczytaniu apelu pamięci i oddaniu salwy honorowej, delegacje złożyły kwiaty na cmentarzu wojennym, upamiętniającym ofiary niemieckich zbrodni na Forcie III.
Po zakończonych uroczystościach, chętni mogli zwiedzić Fort III z przewodnikiem oraz zobaczyć pokaz historycznych pojazdów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie zorganizowany przez Jeep Willys Club Polska.
XXX
30 lipca 1944 roku w Pomiechówku życie straciło niemal 300 Polaków, w tym żołnierzy Armii Krajowej.
Fort III jest nazywany katownią północnego Mazowsza. Przez lata II wojny światowej Niemcy urządzili tam najpierw obóz jeniecki, później obóz przesiedleńczy, getto, więzienie karno-śledcze i wreszcie obóz przejściowy dla powstańców i ludności Warszawy.
Na rzecz upamiętnienia Fortu działa zarówno fundacja, jak i Instytutu Pamięci Narodowej. Z jego inicjatywy rok temu poświęcono cmentarz wojenny, na którym złożono szczątki kilkuset odnalezionych więźniów obozu.
Szacuje się, że w czasie okupacji w Pomiechówku zginęło kilkanaście tysięcy osób. Jednak dokładna liczba masowych egzekucji w Forcie III oraz liczba wszystkich osadzonych jest niemożliwa do ustalenia. Według różnych źródeł miało przezeń przejść od 50 do 100 tysięcy osób.
Niemcy starali się zatrzeć ślady zbrodni. Dokumentacja ewidencyjna została najprawdopodobniej zniszczona w ostatnich dniach lipca 1944 roku. W samym Forcie III do dziś zachowały się dziesiątki napisów wyrytych na ścianach przez więźniów.
(k)
Foto: Wiesława Karczmarczyk i Piotr Korycki
