6 września 2025 r., w Ołtarzewie (Powiat Warszawski Zachodni), z udziałem Marcina Łady – wiceprezesa ZG Związku Oficerów Rezerwy Rzeczpospolitej Polskiej, odbyły się uroczystości zorganizowane z okazji 86 rocznicy Bitwy Ołtarzewskiej.
Obecna była także Joanna Gwiazdowska (Członek Honorowy Koła ZOR RP w Starych Babicach).
Uroczystość składała się z trzech części. Pierwsza odbyła się na Cmentarzu Wojennym w Ołtarzewie z asystą Kompanii Honorowej Wojska Polskiego wystawioną przez Pułk Reprezentacyjny Wojska Polskiego. Podczas tej części uroczystości odegrano Hymn Państwowy, wystąpili przedstawiciele władz i zaproszeni goście, odczytano apel pamięci, oddano salwę honorową, delegacje złożyły wieńce i zapaliły znicze pamięci.
Podczas drugiej części uroczystości w pobliskiej Szkole Podstawowej nr 2 im. Obrońców Warszawy nastąpiło odsłonięcie tablic pamiątkowych poświęconych porucznikowi Arturowi Radziwiłłowi oraz kapralowi Januszowi Kusocińskiemu i kapitanowi Stanisławowi Grąbczewskiemu. Tam również przemówiło do zebranych kilku uczestników uroczystości.
Podczas trzeciej części spotkania Rodzina Radziwiłłów wraz z kilkoma osobami odwiedziła miejsca pamięci narodowej, m.in. Krzyż i Kamień por. Artura Radziwiłła, a także pamiątkową tablicę Artura i Franciszka Radziwiłłów w pobliżu dawnej Fabryki Kabli.
W uroczystości uczestniczyli posłowie na Sejm RP: Bożena Żelazowska (Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego) i Piotr Kandyba, poseł do Parlamentu Europejskiego – Kamila Gasiuk-Piechowicz, przedstawiciel Marszałka Woj. Maz. Marcin Pawlak, Członek Zarządu Powiatu Warszawskiego Zachodniego Wojciech Białas wraz z radnymi powiatowymi. Obecni byli także samorządowcy z terenu okolicznych gmin.
Gośćmi Honorowymi uroczystości byli przedstawiciele rodziny Radziwiłłów – wnuk por. Artura Radziwiłła, który poległ 13 września 1939 r. na Ziemi Ożarowskiej – Artur Radziwiłł, a także Mikołaj Radziwiłł i Michał Radziwiłł z małżonką Małgorzatą.
Ze strony organizatorów uroczystości obecni byli: Burmistrz Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki Paweł Kanclerz wraz z radnymi i Prezes Stowarzyszenia Historycznego Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki Grażyna Lipska-Zaremba.
Uroczystość uświetniło wiele pocztów sztandarowych m.in: osp, szkół i harcerzy. Obecna była młodzież szkolna wraz z dyrektorami szkół, nauczycielami i mieszkańcami gm. Ożarów Mazowiecki.
Podczas uroczystości przypomniano, że śmierć na polach Ołtarzewa por. Artura Radziwiłła, który miał wówczas 38 lat, stała się symbolem stoczonej w okolicach: Ołtarzewa, Ożarowa, Umiastowa, Topolina i innych miejscowości – Bitwy Ołtarzewskiej, w której poległo około tysiąca żołnierzy WP. Porucznik Radziwiłł za bohaterstwo w walce został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari V klasy.
Podczas uroczystości przemówił do zebranych wnuk poległego Bohatera Artur Radziwiłł.
– Dziękuję Państwu za przybycie i uczestnictwo w dzisiejszej uroczystości. Ważne jest abyśmy pamiętali o tym, co zdarzyło się we wrześniu 1939 r. Abyśmy pamiętali o naszych Bohaterach, którzy oddali życie za Ojczyznę, dzięki Nim teraz możemy żyć w wolnej Polsce. Czasy są trudne, Ich Ofiara jest teraz jeszcze ważniejszym świadectwem i przykładem, wskazuje że: wolność, niepodległość i Ojczyzna to wartości, o które trzeba walczyć, trzeba ich bronić i wymagają one poświęcenia. Pamiętajmy o Bohaterach jako ludziach. Ich życie dało nam przykład, jak żyć godnie. Jak mawiał mój dziadek, trzeba żyć czynnie i być pełnym odpowiedzialności. Można w trakcie życia bać się śmierci, wówczas trzeba żyć dobrze. Ale kiedy śmierć jest bliska w chwili próby, podczas wojny, śmierci nie należy się bać tylko należy bronić tego, co jest najważniejsze! Jeszcze raz dziękuję Państwu za upamiętnianie Bohaterów. Chwała Poległym!
Podczas uroczystości głos zabrali także posłowie na Sejm RP: Bożena Żelazowska, Piotr Kandyba i poseł do Parlamentu Europejskiego – Kamila Gasiuk-Piechowicz. Mówcy dziękowali gospodarzom za zorganizowanie uroczystości, podkreślali potrzebę jedności narodowej w dzisiejszych czasach, mówili także o konieczności modernizacji polskiej armii i potrzebie nakładów finansowych na uzbrojenie WP, które pozwolą skutecznie przeciwstawić się wrogom Polski. Podkreślano ponadto, że Cmentarz Wojenny w Ołtarzewie jest nie tylko Miejscem Pamięci Narodowej, ale także zobowiązaniem do tego, że trzeba stale dbać o Ojczyznę. – To, że dziś żyjemy w wolnej Polsce zawdzięczamy naszym bohaterskim przodkom. Tę prawdę należy stale przekazywać młodemu pokoleniu – podkreślali posłowie.
Podczas drugiej części uroczystości, na pierwszym piętrze Szkoły Podstawowej nr 2 w Ołtarzewie im. Obrońców Warszawy odsłonięto trzy tablice ufundowane przez Stowarzyszenie Historyczne Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki. Tablicę poświęconą porucznikowi Arturowi Radziwiłłowi odsłonił jego wnuk Artur Radziwiłł, tablicę poświęconą kapralowi z cenzusem Januszowi Kusocińskiemu – Minister Bożena Żelazowska, a trzecią tablicę poświęconą kapitanowi Stanisławowi Grąbczewskiemu – uczennica z Pocztu Sztandarowego Szkoły.
Prezes Stowarzyszenia Historycznego Grażyna Lipska-Zaremba wspomniała, że Stowarzyszenie w ubiegłym roku ofiarowało uczniom klas pierwszych broszurę pamiątkową, w której zawarto sylwetki trzech (wymienionych powyżej) Bohaterów walczących o wolność Polski w 1939 r. i związanych z Ołtarzewem i Ożarowem Mazowieckim. Broszura trafiła w ręce Stefana Dunin Wąsowicza (wnuka po kądzieli Krzysztofa Radziwiłła) i tak się zaczęła znajomość z potomkami Bohatera.
Podczas spotkania w szkole, ciekawą relację z czasów rojny przedstawił Andrzej de Flassilier, którego rodzina mieszkała w miejscu Bitwy Ołtarzewskiej.
– Mój tata w 1939 r. miał 10 lat. Gdy Niemcy wkroczyli do zachodniej części Ołtarzewa, wypędzili wszystkich mieszkańców z domów, popędzili ich kolumną w stronę Żbikowa, Wśród tych ludzi była moja babcia, ojciec i stryj. Jednak pod koniec dnia babcia wróciła przez pola do domu. Dom był spalony, w rowie przy obecnej ul. Nizinnej leżał na stanowisku ckm porucznik Artur Radziwiłł. Już nie żył. Ręką trzymał opatrunek przy głowie. W rowie leżało też ok. 10 polskich żołnierzy, prawdopodobnie byli rozstrzelani po wzięciu do niewoli… Pierwszy raz tę historię usłyszałem od ojca w 1981 r. kiedy byłem nastolatkiem i rozpaczałem po stracie mojego pupila. Ojciec powiedział mi wtedy – nie możesz tym tak bardzo się przejmować, gdy byłem w twoim wieku, to kopałem groby dla polskich żołnierzy. Dla każdego z nich wykopaliśmy oddzielny grób. Później ekshumowano ich do Ołtarzewa.
Podczas uroczystości w szkole podstawowej głos zabrał także Marcin Łada, wiceprezes ZG ZOR RP. Marcin Łada przypomniał, że już 11 lat temu napisał książkę pt. „Szlakiem Miejsc Pamięci Narodowej” wydaną przez Powiat Warszawski Zachodni. Opisał w niej historię około 100 Miejsc Pamięci Narodowej w Powiecie Warszawskim Zachodnim, w tym również historię „Krzyża i Kamienia Radziwiłła”. Przytaczał w niej świadectwo Ireny Dodroszkiewicz, mieszkanki ul. Nizinnej potwierdzającej również opowieść ojca Andrzeja de Flassilier. Marcin Łada wspomniał również, że książka dostępna jest nadal w formie elektronicznej na stronach internetowych kilku gmin i stronach internetowych powiatu warszawskiego zachodniego. Zachęcił również młodzież szkolną i nauczycieli do korzystania z zawartych w niej informacji. Dla osób zainteresowanych podajemy stronę internetową: https://pwz.pl/page/szlakiem-miejsc-pamieci-narodowej
Podczas trzeciej części spotkania uczestnicy uroczystości odwiedzili Miejsca Pamięci Narodowej związane z rodziną Radziwiłłów. Złożono wieńce i zapalono znicze. Pamięć o naszych Bohaterach trwa.
Dziękujemy Władzom Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki, a także Stowarzyszeniu Historycznemu Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki za organizację pięknej uroczystości patriotycznej. Żywa lekcja historii, obecność członków rodzin Bohaterów i relacje wspomnieniowe zawsze pozytywnie wpływają na kształtowanie postaw obywatelskich młodego pokolenia. Od lat nasza organizacja działa w tej dziedzinie i cieszymy się, że również tym razem mogliśmy z patriotami związanymi z Ożarowem Mazowieckim tworzyć wspólnotę zainteresowaną polską historią. Chwała Bohaterom!
Tekst i fot. Marcin Łada
Fot. Karolina Gwarek
