14 września 2025 r., na Cmentarzu – Mauzoleum w Palmirach, z udziałem delegacji Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej odbyła się uroczystość religijno-patriotyczna upamiętniająca 86. rocznicę wybuchu II wojny światowej oraz ofiary egzekucji dokonanych w Puszczy Kampinoskiej podczas okupacji niemieckiej.
ZOR RP reprezentowali: wiceprezes ZG - Marcin Łada, prezes Okręgu Mazowieckiego i członek ZG - ppłk w st. spocz. Janusz Zajączkowski, płk w st. spocz. Henryk Łazarski i kpr. pchor. w st. spocz. lek. Janina Tarasiewicz.
W uroczystości uczestniczyli m.in.: doradca Prezydenta RP prof. Dariusz Dudek, Wojewoda Mazowiecki reprezentujący premiera RP Mariusz Frankowski, reprezentujący Garnizon Warszawa płk Mariusz Bednarz, przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego, Wojskowej Akademii Technicznej, Dowództwa Wojsk Obrony Terytorialnej, dyrekcja i pracownicy Muzeum w Palmirach, przedstawiciele Żołnierzy Armii Krajowej AK „Kampinos” oraz innych stowarzyszeń wojskowych, przedstawiciele rodzin pomordowanych w czasie II wojny światowej, wójtowie i reprezentanci samorządów powiatowych, młodzież z nauczycielami i pracownicy Kampinoskiego Parku Narodowego. Obecne były liczne poczty sztandarowe służb mundurowych, szkół i organizacji patriotycznych.
Podczas uroczystości wspominano, że od grudnia 1939 r. do lipca 1941 r. w 21 egzekucjach na terenie Lasów Palmirskich rozstrzelanych zostało ponad 1700 obywateli polskich, narodowości polskiej i żydowskiej, przywiezionych z warszawskich więzień, m.in. z: Pawiaka, więzienia mokotowskiego i aresztu na ul. Daniłowiczowskiej. Na palmirskim cmentarzu spoczywają też zamordowani w Stefanowie, w Lasach Chojnowskich oraz w innych miejscach Puszczy Kampinoskiej: wydmach Łuże, Laskach, Górach Szwedzkich i Wólce Węglowej.
Zgromadzonych w trakcie niedzielnej uroczystości powitał gospodarz Kampinoskiego Parku Narodowego dyr. Mirosław Markowski.
Uroczystość rozpoczęła msza święta, której przewodniczył Jego Ekscelencja Metropolita Warszawski abp Adrian Galbas. W poruszającym kazaniu przypomniał, że uroczystość odbywa się w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego, które ma swoją długą i piękną historię. Upamiętnia dwa odległe wydarzenia: znalezienie relikwii krzyża Chrystusa, co przypisuje się św. Helenie, matce cesarza Konstantyna Wielkiego w 326 roku oraz odzyskanie krzyża z rąk Persów, co stało się za cesarza Herakliusza w 628 roku. Właśnie wtedy relikwie krzyża zostały, w uroczystej procesji, wniesione do jerozolimskiej bazyliki Grobu Pańskiego, a potem w tylu kawałeczkach czczone i adorowane na całym chrześcijańskim świecie. W to święto myślimy więc najpierw o krzyżu Chrystusa, o którym słyszeliśmy w dopiero co odczytanym Słowie Bożym, ale zaraz potem myślimy o krzyżu tych, którzy tu, na podwarszawskich Palmirach zostali zamordowani na początku II wojny światowej. Ich życiowe krzyże są upamiętnione przez te krzyże, które wypełniają ten kampinoski cmentarz – mówił arcybiskup.
Co jako chrześcijanie mamy w tej sytuacji robić, aby takich cmentarzy nie przybywało? Aby nie przybywało takich pól pełnych krzyży, jak to tutaj?
Zdaniem Metropolity Warszawskiego - Najpierw to, co robimy w tej chwili, czyli modlić się o pokój! (…) Módlmy się też wstawienniczo za tych, którzy dziś trzymają w swoich rękach ster spraw światowych, by – jak napisali kilka lat temu biskupi polscy i niemieccy we wspólnym oświadczeniu z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej: z Ewangelii czerpali motywacje „do służby prawdziwemu pokojowi”. By pamiętali także, że – jak uczy Katechizm – „pokój nie polega jedynie na braku wojny i na równowadze sił. Nie da się osiągnąć pokoju na ziemi bez i obrony dóbr osoby ludzkiej, swobodnej wymiany myśli między ludźmi, poszanowania godności osób i narodów, wytrwałego dążenia do braterstwa. Pokój jest spokojem porządku, dziełem sprawiedliwości i owocem miłości”. Nasza modlitwa jest pierwszym chrześcijańskim protestem przeciwko wojnie. Inaczej protestują politycy, inaczej pacyfiści. My protestujemy przede wszystkim na kolanach; modląc się o pokój. Po drugie co możemy zrobić, to dbać o relacje, pamiętając, że zawsze wielka wojna, ta światowa, bierze się z tej małej wojny, domowej, wojny na słowa, na gesty, na brak słów i na brak gestów, wojny na milczenie, na potępienie, na hejt i inwektywy. (…) Niektórzy są więc architektami pokoju, ale każdy z nas jest jego rzemieślnikiem. I obyśmy to rzemiosło wykonywali jak najlepiej. I jeszcze mądre pouczenie z dzieła O naśladowaniu Chrystusa: „Naprzód sam siebie utrzymuj w spokoju, żeby sobą móc uspokajać innych. Człowiek namiętny nawet dobro przemienia na zło i łatwo w zło uwierzy. Dobry, spokojny człowiek, wszystko na dobro obraca” – mówił w kazaniu arcybiskup Adrian Galbas.
Po mszy świętej odmówiono modlitwę ekumeniczną. Uczestniczyli w niej także duchowni prawosławni, którzy zapowiedzieli, że polska Cerkiew za kilka dni ogłosi decyzję o uznaniu za świętych prawosławnych duchownych zamordowanych w Katyniu oraz m.in. ofiar sowieckich łagrów, obozów koncentracyjnych i Powstania Warszawskiego. Uroczystość kanonizacyjna odbędzie się 16 września w stołecznej cerkwi Hagia Sophia.
Warto wiedzieć, że uroczystość ta poprzedzi obchody stulecia uroczystego ogłoszenia aktu nadania polskiej Cerkwi autokefalii przez patriarchat konstantynopolitański. Uroczystość przekazania tomosu, czyli dokumentu potwierdzającego autokefalię (samodzielność) polskiej Cerkwi, miała miejsce 17 września 1925 roku w Warszawie.
Wśród osób, które sobór biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego zalicza w poczet świętych są m.in.: ks. płk Szymon Fedorońko, naczelny prawosławny kapelan WP, który w 1940 roku został zamordowany przez NKWD w Katyniu oraz dwaj inni prawosławni duchowni, również ofiary zbrodni katyńskiej - ks. ppłk. Wiktor Romanowski oraz ks. mjr Włodzimierz Ochab.
W skierowanym do zebranych i organizatorów piśmie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Karol Nawrocki podkreślił: –Wielką odwagą i ofiarnością wykazali się w tamtym trudnym czasie kampinoscy leśnicy. Byli doskonałymi przewodnikami i zwiadowcami, wspierali partyzantów dostawami żywności, pomagali w organizowaniu obrony. Wielu z nich przypłaciło to życiem. Leśnicy, na czele z Adamem Herbańskim, zasłużonym gajowym z Palmir, z pełną świadomością śmiertelnego ryzyka odegrali też niezwykle istotną rolę w odsłanianiu prawdy o popełnionych tutaj niemieckich zbrodniach – list odczytał doradca Prezydenta RP prof. Dariusz Dudek.
Do zebranych przemówił również Wojewoda Mazowiecki Mariusz Frankowski.– Słowa „nigdy więcej wojny” wybrzmiewają dziś w całej Europie jeszcze głośniej. Wybrzmiewają w sposób szczególny tu, w otoczeniu majestatycznej podwarszawskiej puszczy, która 86 lat temu stała się niemym świadkiem masowych egzekucji na ludności cywilnej. Okrutnej zbrodni na mieszkańcach, która nigdy nie miała prawa się wydarzyć – podkreślił w swoim przemówieniu.
Uroczystość w Palmirach uświetniły: Chór Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego oraz pododdział z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Po odczytaniu Apelu Pamięci Kompania Reprezentacyjna Wojska Polskiego oddala salwę honorową.
Organizatorami uroczystości byli: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Instytut Pamięci Narodowej, Dowództwo Garnizonu Warszawa, Wojskowa Akademia Techniczna, 2. Mazowiecki Pułk Saperów Kazuniu, Muzeum - Miejsce Pamięci Palmiry, Powiat Warszawski Zachodni, Gmina Czosnów, Gmina Izabelin oraz Kapituła Kampinosko-Bielańska.
Coroczna uroczystość 14 września w Palmirach jest nie tylko wyrazem pamięci o ofiarach, ale także świadectwem wspólnoty i troski o naszą przyszłość. Palmiry to nie tylko cmentarz. To przestroga. To miejsce, które woła, że wolność nie jest dana raz na zawsze. Dziś, w czasach pełnych niepewności, słowa te brzmią szczególnie mocno. Kampinoski Park Narodowy kontynuuje misję leśników, którzy podczas okupacji, z narażeniem życia, potajemnie oznaczali masowe groby. Dzięki ich odwadze, dziś możemy znać prawdę i czcić pamięć poległych. Chwała Bohaterom!
Źródła: Kampinoski Park Narodowy, Muzeum Miejsce Pamięci Palmiry, Gość Niedzielny, Archidiecezja Warszawska, obsługa własna.
M.Ł. Fot. Marcin Łada
