3 listopada 2025 r., delegacja Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, uczestniczyła w uroczystości zorganizowanej z okazji 100-lecia utworzenia Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
ZOR RP reprezentowali: płk w st. spocz. Henryk Łazarski i mat w st. spocz. Stanisław Sekuła. W wydarzeniu uczestniczyły najwyższe władze państwowe, przedstawiciele Sił Zbrojnych RP oraz kombatanci. Organizatorami obchodów były: Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej przygotowało specjalne stoisko informacyjno-edukacyjne.
Szef Sztabu Generalnego generał Wiesław Kukuła przywitał Prezydenta RP Karola Nawrockiego i wspólnie dokonali przemarszu przed frontem pododdziału reprezentacyjnego Garnizonu Warszawa. Prezydentowi towarzyszyli szef KPRP Zbigniew Bogucki, zastępca szefa BBN gen. bryg. rez. Mirosław Bryś, minister Agnieszka Jędrzak oraz minister Jarosław Dębowski. W uroczystości uczestniczyła także poseł na Sejm RP Bożena Żelazowska - sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków.
Prezydent RP Karol Nawrocki podczas uroczystości przypomniał słowa sprzed stu lat:
– Kimże, na Boga, jesteś, szary żołnierzu, bezimienny, zapomniany?”, pytał Ksiądz Profesor [Antoni] Szlagowski sto lat temu i odpowiadał: „Zowiesz się męstwo, zowiesz się poświęcenie, zowiesz się wolność”. W szczątkach jednego polskiego żołnierza zamknięto ponad tysiąc lat starań narodu polskiego i budowania polskiej państwowości na tak wielu frontach. Od wojów pod Cedynią do wojny polsko–bolszewickiej roku 1920. Nie wiedzieli ówcześni, że właśnie w tym miejscu będziemy też dziękować i oddawać hołd tym wszystkim, którzy zginęli na frontach II wojny światowej, i tym, którzy bili się w wielkim antykomunistycznym powstaniu po roku 1945.
– Stoimy tu, moi Drodzy Żołnierze, Oficerowie, Generałowie, Funkcjonariusze, Panie Premierze, Panie Marszałek, Drodzy Państwo, mimo że w czasie II wojny światowej Niemcy zniszczyli Pałac Saski i umiejscowione w nim serce polskiego wojska – szefostwo Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Stoimy tu, mimo że Niemcy w czasie II wojny światowej na tym placu postawili wielką literę V, która miała być wyrazem dominacji żywiołu niemieckiego nad żywiołem polskim. A my jesteśmy wolni, niepodlegli, suwerenni. Stoimy tutaj świadomi tego, czym ta wolność i niepodległość jest. Mimo tego, że po roku 1945 komuniści nam wszystkim chcieli wmówić, że częścią naszego pięknego, narodowego, wolnościowego mitu są też potyczki komunistów w imię obcego mocarstwa, a nie w imię naszej niepodległości. My wiemy, czym jest wolność i niepodległość, i jesteśmy jej dzisiaj tutaj świadomi.
Grób Nieznanego Żołnierza to Ołtarz Naszej Ojczyzny, Ołtarz Rzeczypospolitej, ale to także dla nas wszystkich współczesnych zwierciadło, w którym przeglądamy się w czasie oficjalnych uroczystości i przeglądamy się często każdego dnia. To zwierciadło, w którym musimy zobaczyć, że jesteśmy narodem wolnym i niepodległym mimo wszystko.
W swoim przemówieniu Prezydent RP przypomniał, że: Ten Grób, zrodził się także z miłości matki do syna, z pragnienia pamięci matki, która straciła swojego syna, Jadwigi Zarugiewicz. Ta matka straciła syna w roku 1920, bo został zasiekany przez Sowietów, przez bolszewików, i nie można było odnaleźć jego szczątków. Wcześniej bił się o polski Lwów z Ukraińcami, a zabili go Sowieci, bolszewicy. To pani Jadwiga wskazała szczątki tego, którego dziś nazywamy Nieznanym Żołnierzem, 14–letniego polskiego żołnierza – bez szarży, bez nazwiska, odnaleziony w maciejówce, na której był polski orzeł. Tak, to z miłości matki do syna – matki chrzestnej Grobu Nieznanego Żołnierza – też tutaj dzisiaj jesteśmy. I ani Pani Jadwiga, ani jej syn Konstanty nie mogli wiedzieć, że za sprawą Grobu Nieznanego Żołnierza my, współcześni Polacy dostaniemy tak wiele i pamięci, i dziedzictwa, i siły do walki o naszą wolność.
Podczas uroczystości przemówienia okolicznościowe wygłosili również: Małgorzata Kidawa-Błońska Marszałek Senatu i Władysław Kosiniak-Kamysz Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Obrony Narodowej. Akt Erekcyjny Grobu Nieznanego Żołnierza odczytał mjr Patryk Koroś z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego.
Uroczystość uświetniły: uroczysta zmiana warty przed Grobem Nieznanego Żołnierza, 24 armatnie salwy honorowe, a także Wojskowa Orkiestra Garnizonowa i Chór Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.
Idea oddania hołdu bezimiennym narodziła się po tragedii I wojny światowej – Wielkiej Wojny – podczas której zginęły miliony, a wielu ofiar nigdy nie zidentyfikowano.
Pierwsze na świecie monumenty mające upamiętniać nieznanych żołnierzy odsłonięto 11 listopada 1920 roku w Wielkiej Brytanii i we Francji. Idea uczczenia bezimiennych żołnierzy szybko znalazła uznanie również w Polsce, która dopiero co odzyskała niepodległość.
25 stycznia 1925 r. – na wniosek ministra spraw wojskowych gen. broni Władysława Sikorskiego – Rada Ministrów uchwaliła, że Grób Nieznanego Żołnierza zostanie zlokalizowany w kolumnadzie Pałacu Saskiego. Rada Ministrów wybrała również twórcę pomnika – rzeźbiarza Stanisława Ostrowskiego. Budowa Grobu Nieznanego Żołnierza była z pewnością jego najważniejszą realizacją.
Grób Nieznanego Żołnierza to najważniejsze miejsce pamięci narodowej w Polsce upamiętnia wszystkich bezimiennych bohaterów, którzy złożyli swoje życie w ofierze w walce o wolność i niepodległość ojczyzny. Wybór miejsca, w którym powstał monument – kolumnada Pałacu Saskiego – nie był przypadkowy. Położony jest w arkadach Pałacu Saskiego, które przetrwały II Wojnę Światową. Oprócz bezimiennej mogiły przechowuje ziemię z 24 pól bitewnych, na których żołnierz polski oddawał swoje życie za Ojczyznę. Pośrodku całej kolumnady płonie wieczny znicz, symbolizujący niekończącą się pamięć, która zakotwiczona w Narodzie Polskim, trwa na wieki.
Pierwszą wartę honorową, zaraz po przykryciu trumny płytą nagrobną wystawiali kombatanci Powstania Styczniowego z 1863 roku. Po uroczystości zastąpili ich żołnierze 36. Pułku Legii Akademickiej, jednostki realizującej zadania reprezentacyjne na terenie Warszawy. Przez kolejne lata pełniącymi wartę byli żołnierze różnych jednostek wojskowych, którzy wyróżniali się wysokim poziomem musztry wojskowej. Od 1954 roku sformowana zostaje Kompania Reprezentacyjna WP, odpowiedzialna za wartę przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Obecnie wieczną wartę każdego dnia roku pełnią żołnierze Pułku Reprezentacyjnego WP.
Grób Nieznanego Żołnierza był przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego miejscem uroczystości państwowych. Zachował swoje symboliczne znaczenie dla Polaków w czasie okupacji niemieckiej. Mimo iż miejsce było często patrolowane przez Niemców, 15 sierpnia 1941 roku, złożono w tym miejscu wieniec z szarfą z napisem „Nieznanemu Żołnierzowi Rząd RP”. Po upadku Powstania Warszawskiego, 28 grudnia 1944, tuż przed wycofaniem się ze zrujnowanej Warszawy, Niemcy wysadzili w powietrze Pałac Saski. Kolumnada nad grobem runęła w całości, zawaliło się również sklepienie arkad, przysypując płytę nagrobną gruzem.
Już w czasie wojny podjęto decyzję o odbudowie Grobu Nieznanego Żołnierza. Odgruzowanie rozpoczęto w maju 1945 roku. Jak się okazało, z całego Pałacu Saskiego przetrwały tylko fragmenty arkad wokół Grobu Nieznanego Żołnierza. Jak wykazały oględziny, Niemcy wywiercili otwory na ładunki wybuchowe również w filarach dookoła grobu. Odkrycie przyczyniło się do powstania pogłoski o tym, że ocalenie monumentu było możliwe dzięki honorowej postawie jednego z niemieckich saperów, który uznał, że wysadzanie Grobu Nieznanego Żołnierza jest niegodne. Ile prawdy kryje się w tej legendzie, trudno stwierdzić.
Ponowne odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza miało miejsce w pierwszą rocznicę zakończenia II wojny światowej, 8 maja 1946 roku. Po wojnie dwukrotnie (w 1945 i 1964 roku) wymieniano płyty grobowca. Pierwotne tablice, które zawierały wykaz bitew z lat 1914-1920, zastąpiono płytami „Wojsko Polskie w walce z faszyzmem i hitleryzmem”. Po 1990 roku tablice ponownie zmieniono, upamiętniając na nich tysiącletnie dzieje polskiego oręża.
HŁ, MŁ
Źródła: https://palacsaski.pl; https://www.wojsko-polskie.pl, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp
Fot. https://www.wojsko-polskie.pl/dgw/articles/aktualnosci-w/100-lat-grobu-nieznanego-zolnierza/, Henryk Łazarski, Stanisław Sekuła
