27 listopada 2025 r., w Narodowym Instytucie Dziedzictwa Wsi w Warszawie, z udziałem delegacji Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej odbyła się Gala Jubileuszowa 60 - lecia działalności Muzeum Więzienia Pawiak.
Podczas gali Związek Oficerów Rezerwy RP reprezentowali: st. chor. sztab w st. spocz. Stefan Wyszyński – członek ZG i prezes Koła ZOR RP w Warszawie i ppor. rez. Stanisław Wojciech Wykowski – wiceprezes Koła ZOR RP w Warszawie. W gali uczestniczył również Michał Krzysztof Wykowski – prezes ZG Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 r. i jednocześnie Honorowy Członek ZOR RP.
Więzienie Pawiak istniejące w latach 1835 -1944, szczególnie w okresie II wojny światowej stało się miejscem męczeństwa blisko stu tysięcy Polaków, wśród których byli także oficerowie WP. 21 sierpnia 1944 r., wojska niemieckie, w celu zatarcia śladów swoich zbrodni wysadziły więzienie Pawiak.
Mimo zniszczenia kompleksu więziennego, w społeczeństwie istniała potrzeba upamiętnienia tego tragicznego dla Narodu Polskiego miejsca. 28 listopada 1965 r., staraniem byłych więźniów Pawiaka powstało Muzeum Więzienia Pawiak. Symbolem Muzeum stało się drzewo Wiąz szypułkowy, które rosło na terenie Pawiaka od początku dwudziestego wieku. Wiąz przetrwał wysadzenie Pawiaka w sierpniu 1944 r., stając się po wojnie miejscem umieszczania tabliczek epitafijnych więźniów, którzy w latach 1939 – 1944 stracili tam życie.
Drzewo Pawiackie przetrwało do 2005 r. kiedy zostało zastąpione jego odlewem z brązu. Przez 60 lat Muzeum Więzienia Pawiak, prowadzi działalność edukacyjno – historyczną organizując lekcje dla młodzieży szkolnej oraz wydając publikację.
W ciągu 60. lat działalności Muzeum Więzienia Pawiak odsłonięto 24 tablice memoratywne poświęcone różnym grupom zawodowym i społecznym więzionym na Pawiaku w latach II wojny światowej. 9 maja 2025 r., w 85. rocznicę niemieckiej akcji aresztowania i osadzenia na Pawiaku 69 funkcjonariuszy warszawskiej policji, odsłonięto tablicę, poświęconą wszystkim policjantom II RP więzionym na Pawiaku w latach 1939 – 1944. Współorganizatorem odsłonięcia tablicy upamiętniających policjantów, gdzie niektórzy z nich byli także oficerami rezerwy był Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej.
W imieniu organizatora gali dr. Tadeusza Skoczka - Dyrektora Muzeum Niepodległości, przybyłych gości powitała Katarzyna Legawiec – Zastępca Dyrektora Muzeum Niepodległości ds. administracyjnych. Następnie głos zabrała Joanna Gierczyńska – Kierownik Muzeum Więzienia Pawiak, która przedstawiła historię Muzeum.
Ważnym momentem było wystąpienie Stanisława Zalewskiego – byłego więźnia Pawiaka i obozów koncentracyjnych oraz Prezesa Zarządu Głównego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, który 1 października 2025 r. skończył 100 lat.
W dalszej części gali głos zabrali Michał Krasucki – Stołeczny Konserwator Zabytków oraz Zbigniew Czaplicki, który odczytał skierowany do uczestników uroczystości list od Adama Struzika – Marszałka Województwa Mazowieckiego.
Kolejnym elementem uroczystości było wręczenie pamiątkowych Medali z okazji 60. rocznicy utworzenia Muzeum Więzienia Pawiak. Wśród wyróżnionych był Michał Krzysztof Wykowski – Prezes ZG Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 r., jednocześnie Honorowy Członek ZOR RP.
Galę zakończył występ Orkiestry Kameralnej Filharmonii Narodowej w Warszawie, która zaprezentowała kilka utworów z repertuaru muzyki klasycznej.
Tekst: Stanisław Wojciech Wykowski
Zdjęcia: Alina Nowacka – Brysiak
