24 września 2023 r., z udziałem przedstawicieli Okręgu Śląskiego Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, w Tarnowskich Górach, odbyła się uroczystość poświęcona poległym żołnierzom 3 Pułku Ułanów Śląskich, 11 Pułku Piechoty oraz Szarych Szeregów.
W uroczystości Okręg Śląski ZOR RP reprezentowali: ppłk rez. Krzysztof TOMASZEWSKI – Prezes Okręgu oraz mjr Grzegorz KLOSE – członek Związku.
Uroczystość rozpoczęła msza św. w kościele pw. św. Anny w Tarnowskich Górach, podczas której modlono się w intencji poległych żołnierzy 3 Pułku Ułanów Śląskich, 11 Pułku Piechoty, Szarych Szeregów oraz za wszystkich poległych na frontach II wojny światowej, pomordowanych i zmarłych w więzieniach i obozach koncentracyjnych.
Wśród zebranych w Tarnogórskiej świątyni byli: Barbara Dziuk – Poseł na Sejm RP, Arkadiusz Czech – Burmistrz Miasta Tarnowskie Góry i inni przedstawiciele władz samorządowych, dyrekcja oraz uczniowie szkoły podstawowej nr 8 im. Pułku 3. Ułanów Śląskich, przedstawiciele Straży Miejskiej i Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej żołnierze 5 Pułku Chemicznego oraz mieszkańcy miasta Tarnowskie Góry. Na zakończenie złożono wpisy do księgi honorowej 3 Pułku Ułanów Śląskich.
Po mszy świętej uczestnicy uroczystości udali się na groby ułanów pochowanych na cmentarzu przykościelnym parafii św. Józefa w Tarnowskich Górach. Na zakończenie zostały zapalone znicze pod tablicą pamiątkową poświęconą dowódcy 3 Pułku Ułanów Śląskich płk. Czesławowi Chmielewskiemu.
XXX
3 Pułk Ułanów powstał w listopadzie i grudniu 1917 roku w składzie I Korpusu Polskiego. Następnie współdziałał z 1 Dywizją Strzelców Polskich. 3 lipca 1918 roku został rozformowany. 13 października 1918 roku w Warszawie pułkownik Stefan Strzemieński przystąpił do organizacji pułku ułanów. Odtworzony został już w listopadzie 1918 w Warszawie, a jeden z jego szwadronów sformowano w Zagłębiu Dąbrowskim. Poszczególne jego szwadrony brały udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej. W styczniu 1919 roku dwa szwadrony pułku skierowane zostały na front do Małopolski Wschodniej, gdzie prowadził walki z wojskami ukraińskimi. Następnie od kwietnia 1919 już całością sił wziął udział w zagonie na Łuniniec i w walkach o Mińsk. W działaniach na Białorusi pułk uczestniczył do maja 1920 roku.
3 Pułk Ułanów wziął udział w polskiej kontrofensywie w składzie IV Brygady Jazdy staczając w dniach 15-16 sierpnia 1920 ciężką walkę pod Cycowem. Po bitwie wziął udział w pościgu za wojskami przeciwnika na kierunku Biała Podlaska–Białystok–Augustów. W rejonie Augustowa doszło do walk z wojskami litewskimi.
Pułk wziął tam udział w bitwie nad Niemnem, a po zawarciu rozejmu pozostał na linii demarkacyjnej do połowy 1921 roku. W tym samym roku, po wprowadzeniu w życie pokojowej organizacji jazdy, pułk został włączony w skład V Brygady Jazdy.
W czerwcu 1922 roku pułku uczestniczył w przejmowaniu części Górnego Śląska przyznanego po plebiscycie. W 1922 roku pułk skierowany został do swego pokojowego garnizonu w Tarnowskich Górach (koszary przy ul. Opolskiej), w którym stacjonował do 1939 roku.
W 1924 roku szwadron zapasowy pułku został dyslokowany z Warszawy do Bochni, w której stacjonował do 1939 roku.
W 1926 roku 3 szwadron został przeniesiony do Pszczyny, w której pozostał do sierpnia 1939 roku.
W latach 1924-1937 pułk wchodził w skład 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii, a w latach 1937-1939 w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii.
W 1938 roku na wniosek Sejmu Śląskiego pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Ułanów Śląskich”.
Pułk wziął udział w kampanii wrześniowej w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii (Armia „Kraków”). 1 września 1939 roku pułk wzmocniony 3 batalionem Obrony Narodowej „Tarnowskie Góry” zajmował pozycje osłonowe na północ od Tarnowskich Gór na linii Kalety – Koszęcin. Natomiast 3 szwadron 3 Pułku Ułanów, 1 września 1939 r. brał udział w walkach pod Bożą Górą. W dniach 1-2 września pułk prowadził ciężkie walki z oddziałami niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej. 3 września, w związku z ogólnym położeniem całej Armii „Kraków”, rozpoczął odwrót w kierunku Pińczowa. 6 września pułk zajął pozycje obronne między Pińczowem a Buskiem, a następnego dnia w rejonie miejscowości Chotel Czerwony osłaniał kierunek Wiślicy. 8 września przekroczył Wisłę i podjął marsz w kierunku Baranowa, gdzie zajmuje pozycję broniąc przeprawy na Wiśle. Następnie wszedł w skład Grupy Operacyjnej gen. Sadowskiego i 12 września ubezpieczał ją w rejonie Tarnobrzega. 16 września pułk wziął udział w walkach o Tarnogród i nad rzeką Tanwią, a także w próbie opanowania Tarnawatki. 19 września pułk został rozbity w rejonie miejscowości Rogoźno, a jego dowódca został ranny. 20 września resztki pułku wraz z całą Krakowską Brygadą Kawalerii skapitulowały w lesie koło miejscowości Ulowo.
Pułk odtworzony został w 1944 roku, w konspiracji, w ramach Armii Krajowej, w rejonie Miechowa i Częstochowy, jako dywizjon w składzie 106 Dywizji Piechoty AK Ziemi Miechowskiej.
3 Pułk Ułanów Śląskich PSZ na Zachodzie
Kolejne odtworzenie 3 Pułku Ułanów Śląskich miało miejsce 21 sierpnia 1944 roku w miejscowości San Basilio we Włoszech. Był to już pułk pancerny wchodzący w skład 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Powstał głównie z rozwinięcia skadrowanego pułku rozpoznawczego 7 Dywizji Piechoty.
Pułk nie wziął udziału w działaniach bojowych. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii rozmieszczony został w Strood Park k. Londynu, Greater London. Od maja 1947 roku przebywał w Slinford, Sussex. Ostatnie święto pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, obchodzono 14 czerwca 1947 roku. We wrześniu 1948 pułk został rozformowany.
Tekst: Grzegorz Klose
Foto: 3puś
