W lipcu 2025 r., ukazała się publikacja „Granatowi z Pawiaka. Policjanci II RP – więźniowie Pawiaka w latach okupacji hitlerowskiej” autorstwa Michała Krzysztofa Wykowskiego i ppor. rez. Stanisława Wojciecha Wykowskiego, prezesów ZG Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku i członków Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, który jest jednym z partnerów wydania publikacji.
Praca została poświęcona pamięci policjantów Policji Państwowej II RP, pełniących służbę w okresie okupacji niemieckiej w strukturach Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa. Autorzy skierowali uwagę Czytelników na policjantów, którzy w latach II wojny światowej przeszli przez Pawiak – jedno z największych w granicach okupowanej Polski więzienie polityczne. Tu w ciągu niespełna pięciu lat okupacji niemieckiej, przebywało około 100.000 osób, z czego 37.000 zostało zamordowanych a 60.000 zostało wywiezionych poza jego teren w 95 transportach. Mury tego dziewiętnastowiecznego więzienia dla osadzonych, stały się niemym świadkiem cierpienia i nieludzkich tortur.
Pawiak był etapem przed transportem do niemieckich KL Auschwitz, Majdanek, Gross Rosen, Mauthausen Gusen i innych obozów. Dla innych, stał się tragicznym kresem ich życia i służby państwu polskiemu. Policjanci - Bohaterowie niniejszej pracy, ginęli rozstrzeliwani w zbiorowych egzekucjach w różnych miejscach stolicy. W dużej części wśród ruin upadłego po powstaniu warszawskiego getta. W społecznej świadomości utrwaliły się nazwy miejsc: Palmiry, Laski, Babice, Wólka Węglowa, Wydmy Łuże, Bukowiec, Marki, Zielonka, „Szwedzkie Góry” na Bemowie, Wawrzyszew, Żerań, lasy chojnowskie, lasy kabackie, lasy sękocińskie, Rembertów, Anin, Wawer i wiele innych, gdzie rozstrzeliwano przywiezionych z Pawiaka więźniów, wcześniej poddawanych okrutnym śledztwom w okrytej złą sławą siedzibie Gestapo przy Alei Szucha. W ciągu lat wojny i niemieckiej okupacji, wokół Warszawy powstała w ten sposób czarna mapa miejsc kaźni, określona potem „Warszawskim pierścieniem śmierci”.
W prezentowanej publikacji, autorzy kreślą historię więzienia Pawiak, opisują losy korpusu policyjnego po wybuchu II wojny światowej, przedstawiają ponad sześćdziesiąt not biograficznych policjantów II RP, czynnych podczas okupacji niemieckiej w strukturach konspiracyjnych i pełniących służbę w Policji Polskiej GG, wskazują miejsca kaźni, sygnalizują powojenne losy tych policjantów, którzy przetrwali koszmar wojny.
Recenzentami publikacji są: prof. dr. hab. dr. h. c. Andrzej Misiuk z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Zbigniew Bartosiak z Akademii Nauk Stosowanych Gospodarki Krajowej w Kutnie.
Partnerami wydania publikacji są: Policja, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Więzienia Pawiak, Fundacja Pomocy Wdowom i Sierotom po Poległych Policjantach, Związki Zawodowe Pracowników Cywilnych MSWiA, Niezależne Samorządne Związku Zawodowe Policjantów, Stowarzyszenie Generałów Policji RP, Związek Oficerów Rezerwy RP, Stowarzyszenie Żandarmerii Wojskowej „Żandarm” oraz Warszawska Rodzina Katyńska.
Książka została wydana pod honorowym patronatem Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku.
Bez wątpienia niniejsza publikacja przyczyni się do przybliżenia wiadomości i ocalenia pamięci o policjantach czasu wojny, uchroni od zapomnienia wielu „granatowych” żołnierzy, którzy działając w trudnych warunkach okupacji niemieckiej, w strukturach konspiracyjnych Polskiego Państwa Podziemnego, mieli zawsze na względzie polską rację stanu i trwanie na posterunku prawa i państwowości aż po wieczór istnienia.
M.W., S.W.
